Naderwany czy popisany banknot to stosunkowo częsty widok. Nie zawsze jednak możemy używać takich środków pieniężnych. Czy istnieje możliwość wymiany zniszczonego banknotu? Jak to zrobić?
Czy da się wymienić zniszczony banknot?
Wyobraźmy sobie taką sytuację: wzięliśmy pożyczkę na raty i wypłaciliśmy pewną jej część z bankomatu, a uzyskaną gotówkę włożyliśmy “luzem” do kieszeni. Po pewnym czasie okazuje się, że zostało rozdartych kilka banknotów. Co robić?
Spokojnie – jeśli zdarzy nam się podobny wypadek, to istnieje możliwość wymiany uszkodzonych znaków pieniężnych. Jednak nie każdy zniszczony banknot zamienimy na nowy. To, jakie banknoty kwalifikują się do wymiany, reguluje obwieszczenie prezesa NBP z dnia 9 lipca 2018 roku. Oczywiście taki znak pieniężny nie może być sfałszowany. Według wcześniej wspomnianego dokumentu, możemy dokonać zamiany banknotów, które mają następujące uszkodzenia:
- zawilgocenie, zbutwienie, nadpalenie, kruszenie się,
- postrzępienie, naddarcie, podklejenie, przerwanie, nadmierne zabrudzenie, poplamienie, odbarwienie,
- innego rodzaju, obejmujące także zniszczenia na skutek umieszczenia na nich napisu, nadruku czy rysunku.
To nie wszystko – aby uzyskać równowartość wymienianego znaku pieniężnego, może on być przerwany na nie więcej niż 9 części. Wszystkie elementy muszą pochodzić z jednego banknotu, krawędzie w miejscu przerwania nie mogą być uszkodzone. Po połączeniu wszystkich części powinny tworzyć 100 proc. powierzchni pierwotnej.
Co zrobić, jeśli zniszczony banknot nie spełnia tego warunku? Bez obaw – na odzyskanie 100 proc. kwoty możemy liczyć także, gdy środek pieniężny zachował przynajmniej 75 proc. swojej oryginalnej powierzchni, z tym że musi to być jeden fragment. W przypadku powierzchni stanowiącej od 45 proc. do 75 proc. oryginału dostaniemy połowę pierwotnej wartości znaku pieniężnego. Poniżej dolnej granicy nic nie otrzymamy za wymianę.
Zniszczony banknot – gdzie i jak wymienić?
Zgodnie z obowiązującymi zasadami, każdy bank na terenie Rzeczypospolitej Polskiej powinien umożliwić nam wymianę banknotów, jeśli spełniają one warunki do przeprowadzenia takiej operacji. Pamiętajmy, że w przypadku określonego zanieczyszczenia np. chemicznego, powinniśmy o tym poinformować daną placówkę banku.
Jeśli banknot jest podzielony na części, pracownik instytucji finansowej skleja go w całość, aby móc stwierdzić czy stworzony w ten sposób znak pieniężny stanowi 100 proc. oryginalnej powierzchni (nieznaczny ubytek uzupełniany jest papierem). Przednią stronę oznacza się poprzez odpowiednie adnotacje i stempel. Jeśli należy nam się tylko połowa pierwotnej wartości, na znaku pieniężnym zostanie umieszczona odbitka informująca o 50 proc. wartości nominalnej.
Przy wymianie pracownik banku poprosi nas o podanie danych takich, jak imię, nazwisko czy numer PESEL i okazanie do wglądu dokumentu tożsamości – podobnie jak w przypadku wnioskowania o większość pożyczek.
Sprawa nieco komplikuje się wtedy, gdy istnieją podejrzenia co do kradzieży wymienianych banknotów. Niektóre rodzaje uszkodzeń mogą świadczyć o zniszczeniu powstałych na skutek zabezpieczeń z pojemników specjalistycznych lub np. urządzeń przeznaczonych do bezpiecznego transportu znaków pieniężnych. Takie banknoty wymieni tylko okręgowy oddział Narodowego Banku Polskiego lub jego centrala.
Co więcej, instytucja finansowa zawiadamia wtedy policję i zostaje uruchomiony tryb postępowania mający sprawdzić czy podejrzenia co do kradzieży są słuszne. Dodatkowo konieczne będzie wypełnienie wniosku.
Do Centrali Narodowego Banku Polskiego wysyłane są także banknoty zanieczyszczone, zbutwiałe czy zawilgocone – tutaj również wypełniamy wniosek i podajemy swoje dane kontaktowe. Dzięki temu NBP będzie mogło nas powiadomić za pośrednictwem banku do którego się udaliśmy, o decyzji w sprawie wnioskowania o wymianę.
Wymiana zniszczonego banknotu – ile to kosztuje?
Wymiana zniszczonego banknotu nic nie kosztuje, choć istnieje w tym przypadku jeden wyjątek. Dotyczy on sytuacji, gdy pieniądze przeznaczone do wymiany zostały wysłane do Centrali Narodowego Banku Polskiego lub jego oddziału okręgowego. Wtedy za każdy banknot przyjdzie nam zapłacić 0,30 zł. Ostateczna kwota, którą otrzymamy, zostanie pomniejszona o naliczoną przez bank opłatę.
Obca waluta a wymiana zniszczonego banknotu
W przypadku znaków pieniężnych w obcej walucie np. euro, wymiana zniszczonego banknotu będzie mogła zostać przeprowadzona w Europejskim Banku Centralnym lub każdej krajowej instytucji finansowej o charakterze centralnym pod warunkiem, że w tym miejscu obowiązuje dana waluta.
Dla wcześniej wspomnianego euro można dokonać wymiany gdy banknot ma powyżej 50 proc. powierzchni pierwotnej. W innym wypadku należy udowodnić, że reszta została zniszczona. Trzeba także zaznaczyć, iż bank przyjmie banknoty, które uległy przypadkowemu zniszczeniu lub kiedy ich właściciel uszkodził je działając w dobrej wierze. Opłata za wymianę to 0,10 €, jednak jest pobierana tylko wtedy, gdy chcemy zamienić co najmniej 100 sztuk takich znaków pieniężnych.
Jeśli chodzi o waluty inne niż EUR i PLN, wymiana uszkodzonych znaków pieniężnych to nieco większy problem. W sieci niektóre firmy oferują usługę zamiany zniszczonych zagranicznych banknotów, jednak wtedy otrzymamy tylko określony procent pierwotnej wartości. Na 100 proc. kwoty można liczyć jedynie dokonując wymiany w banku centralnym danego państwa.